Tot aan het begin van de industrialisatie, aan het einde van de 19de eeuw, was China de grootste economie in de wereld en daarmee ook één van de belangrijkste machten op onze aardbol. Het is dan ook geen wonder dat een land met zoveel inwoners en een 3000 jaar lange geschiedenis een rijke kunstgeschiedenis kent. Opmerkelijk is de continuïteit van haar culturele traditie met name in de vorm van de kalligrafie en de schilderkunst. Zelfs de periode onder de communistische partijvoorzitter Mao kon daar geen verandering in aanbrengen. Natuurlijk ontwikkelden beide kunstvormen zich door, vaak gebaseerd op de op dat moment heersende keizerlijke dynastie. Deze namen van dynastieën hebben dan ook in de Chinese kunst dezelfde naam als de bijhorende kunstperiodes.
Afbeelding: Het `Album van schilderkunst en kalligrafie voor Maoshu’ uit 1606 na Chr., een album met 14 prenten. Het is een goed voorbeeld van een kunstwerk waar de afbeelding en de kaligrafie bij elkaar horen, maar het is tevens een fraai voorbeeld van een Chinese landschapsschildering. De Chinese kunstenaars schilderden geen exacte weergave van een landschap, maar zij schilderden een interpretatie. Zij gebruikten de steile kalkstenen bergen in het Chinese landschap wel als voorbeeld voor hun schilderingen.
Locatie: Deze prent hangt in het Metropolitan Museum of Art, gelegen aan de oostkant van Central Park in Manhattan in New York (VS). De 14 prenten werden in 2015 door Julia en John Curtis uit Williamsburg (VS) geschonken aan dit museum.
De Chinese schilderkunst en de kalligrafie
In de Chinese schilderkunst valt niet direct het natuurgetrouw weergeven van mensen en landschappen op, in tegendeel. Men vond vooral de penseelvoering van de schilder van belang. Hoe vaardiger hij dit deed, des te meer waardeerde men zijn schilderingen. De waardering voor het vakmanschap van een Chinese kunstenaar werd dan ook altijd meegenomen in de waardering van een kunstvoorwerp.
Het Chinese woord voor landschap is `shan shui’ ofwel berg en water
De beroemde landschapsschilderingen zijn dan ook geen getrouwe weergave van een landschap, maar veel meer een interpretatie van de kunstschilder, al lieten zij zich wel inspireren door de kalkstenen bergen in het Chinese landschap, zoals je vaak goed kunt zien. Toch kun je uren naar een Chinese landschapsschildering kijken en ervan genieten. Steeds zie je iets nieuws, ze zijn als geschilderde gedichten. 
Afbeelding: Reizigers tussen bergen en beekjes, van Fan Kuan, uit de periode 1000 tot 1020 na Chr., gedurende de Song-dynastie. De Chinese kunstschilder Fan Kuan schilderde shan shui-landschappen in de zogenoemde noordelijke landschapsstijl. Hij wordt gezien als een van de grootse kunstschilders aller tijden.
Locatie: Deze landschapsschildering van Fan Kuan hangt in het Nationaal Paleismuseum (National Palace Museum), gelegen in Waishuanxi, een voorstad van de Taiwanese hoofdstad Taipeh.
De schilderkunst en de kalligrafie werden eeuwenlang hogelijk gewaardeerd door de Chinese intelligentsia. Er was geen Chinees die zich geen kenner noemde van deze kunsten, al moest men voor de kalligrafie wel kunnen lezen, zodat alleen een minderheid van de bevolking de teksten begreep. Het Chinese woord voor landschap is `shan shui’ dat in het Nederlands `berg en water’ betekent. Geen wonder dat dit de voornaamste objecten in een Chinese landschapsschildering zijn. Houdt daarbij in ogenschouw dat zelfs het aller kalmst stromende water uiteindelijk de grootste berg wegslijpt … Daarmee staat het water ook symbool voor de continue veranderingen in het landschap en in ons leven. 
Afbeelding: Een Chinees schilderij met de titel Landschap, uit circa 1860-1880, met kalligrafie in de linkerbovenhoek. Het schilderij is een goed voorbeeld van een Chinese landschapsschildering. Het Chinese woord voor landschap is shānshui en betekend `berg en water’. Vandaar dat u vaak veel water en bergen in Chinese schilderijen terugvindt, zoals ook op dit schilderij. De kunstenaar is onbekend. Het werk werd in 1915 aangeschaft door Henry Walters (1848-1931).
Locatie: Dit Chinese landschapsschilderij hangt in het Walters Art Museum, een kunstmuseum in de wijk Mount Vernon in de stad Baltimore, in de staat Maryland in de VS.
De boeddhistische rotstempels
Toen de eerste boeddhistische monniken in 210 voor Chr. via de zijderoute in China aankwamen, vestigden zij zich in Duanhang. Hier bouwden zij in de 4de eeuw na Chr., tempels in de zandstenen grotten van Mogao. U vindt hier 500 beschilderde en gebeeldhouwde grotten met prachtige boeddhistische muurschilderingen. 
Afbeelding: Een muurschildering uit Grot 61 in de Mogao-grotten in Dunhuang in de Chinese provincie Gansu. De afbeelding toont een overzicht van de kloosters bij de berg Wutai uit de Tang-dynastie. De muurschildering werd in de 10de eeuw gemaakt door een onbekende kunstschilder.
Locatie: Grot 61 maakt deel uit van de Mogao-grotten in de stad Dunhuang, gelegen in een oase in de Chinese provincie Gansu.
In de 4de eeuw na Chr. bouwde men ook de rotstempels van Yungang, en 100 jaar later die van Longmen, met fraaie, menselijke en natuurgetrouwe muurschilderingen en beelden. Meer informatie over deze boeddhistische kunst in China vindt u op de webpagina’s over boeddhistische kunst.
De gongbi-stijl en de stijlvorm met gewassen inkt
Al eeuwenlang schilderde men met Oost-Indische inkt en pigmenten, waarbij men van twee technieken gebruikmaakte: de gedetailleerde gongbi-stijl en de stijlvorm met gewassen inkt. In een op deze laatste stijlvorm lijkende manier schilderde men ook in de kalligrafie.
Men beoordeelde de textuur en de penseelstreek, maar tevens de verbinding tussen de persoonlijkheid van de kunstenaar en het handschrift via de kalligrafie. Kalligrafie en schilderen zag men als dezelfde Chinese kunst en vaak werden gedichten via kalligrafie aan een schildering toegevoegd. De schilderingen werden vervolgens vaak op een scroll geplakt van zijde of brokaat, zodat men het netjes kon oprollen.
De kalligraaf en landschapsschilder Su Shi
Een bekende Chinese kalligraaf en landschapsschilder was Su Shi die zijn kalligrafieën maakte tijdens de Song-dynastie, een dynastie die van 960 tot 1279 na Chr. het land regeerde. 
Afbeelding: Een gedicht met de titel `Li Bai’s gedicht’ van de Chinese dichter en kalligraaf Su Shi die leefde van 1036 tot 1101 na Chr. tijdens de Song-dynastie.
Locatie: Dit gedicht van de kalligraaf Su Shi bevindt zich in het Osaka City Museum of Fine Arts, gelegen in het Tennōji-park in de Japanse stad Osaka.
Het was een tijdvak waarin de bevolking van China groeide dankzij een bloeiende economie. Su Shi toonde zijn innerlijke groei door middel van zijn kalligrafieën in de vorm van gedichten en filosofische verhandelingen over het leven.
De literati, de geletterde ambtenaren en hun kunst
Tijdens de regeerperiode van de Ming-keizers, de zogenoemde Ming-dynastie (1368-1644 na Chr.), was er stabiliteit in China. In dit cultureel gunstige klimaat bloeiden de kunsten en dus ook de dichtkunst en de schilderkunst. Geen wonder dat het schilderen van landschappen en het schrijven van gedichten in deze periode steeds verder werden geperfectioneerd. Bekende voorbeelden zijn de schilderingen met gedichten van de kunstenaar Shen Zou (1427–1509). Hij werkte graag samen met dichters wier poëzie hij op zijn schilderijen kalligrafeerde. Shen Zhou was één van de vier meesters van de Ming-dynastie, samen met Tang Yin (1470–1524), Wen Zhengming (1470–1559) en Qiu Ying (ca. 1495-1552).
Afbeelding: De verheven berg Lu, uit 1467 na Chr., van de Chinese kunstenaar Shen Zhou die leefde tijdens de Ming-dynastie. Boven in de schildering ziet u een gekalligrafeerd gedicht. Helemaal onderaan staat een figuur die als mens volledig ondergeschikt is aan het grootse landschap van het vallende water en de immense, verheven berg Lu. Het symboliseert de nietigheid van de mens ten opzichte van de kracht van de natuur. De positie van de mens op het doek toont aan dat hij of zij een onderdeel is van de natuur: de mens staat niet apart, al ziet hij of zij dat soms zelf wel zo. De mens is zelf aarde.
Locatie: Deze schildering van Shen Zou hangt in het National Palace Museum gelegen in Waishuanxi, een voorstad van de Taiwanese hoofdstad Taipeh.
Deze meesters behoorden tot de zogenoemde literati, een klasse van geletterde ambtenaren in China in de periode van de Han-dynastie tot het einde van de Qing-dynastie in 1912. De kunstschilders uit de intellectuele milieus richtten zich vooral op het schilderen in gewassen inkt en dan vooral in zwart en wit. Zij hadden een hoge status in het keizerrijk. Dit in tegenstelling tot de beroepsschilders die bijvoorbeeld verantwoordelijk waren voor de muurschilderingen in de tempels. Dit rekenden de Chinezen tot een ambacht en zeker niet tot de kunsten. Vandaar dat zij door de eeuwen heen, en met name gedurende de Yuan-dynastie en de Ming-dynastie, een lage maatschappelijke status genoten.
Bekende kunstschilders gedurende de Qing-dynastie, soms in de stijl van het schilderen in `gewassen inkt’, soms met een beetje kleur, waren de landschapsschilder Gong Xian (1617-1689), de bloemenschilder Yun Shouping (1633-1690), de orthodoxe kunstschilder Wang Hui (1632-1717), Gao Qipei (1672-1734), de man die met zijn vingers schilderde en de landschapsschilder en kalligraaf Hua Yan (1682-1762).
Afbeelding: Herfstscene, van de Chinese landschapsschilder Hua Yan (1682-1762) uit de Qing-dynastie. Het is geschilderd in de techniek van de `gewassen kleur’. Het werk is fris, gedurfd en realistisch. Ook in dit kunstwerk ziet u weer de combinatie met de kalligrafie. Hua Yan werkte in de stad Yangzhou ten tijde van de ‘Acht excentriekelingen’. Zij hadden een eigenzinnige stijl zowel in het schilderen als in hun persoonlijke gedrag. Sommige kunsthistorici rekenen Hua Yan ook tot deze groep.
Locatie: Deze schildering maakt deel uit van de collectie van de Freer Gallery of Art, een museum voor Aziatische kunst dat tot het Smithsonian Institution in Washington D.C. in de VS behoort. Het bevindt zich ten zuiden van de National Mall in Washington.
De hedendaagse installatiekunstenaar Xu Bing
Xu Bing, geboren in 1955, is een kalligraaf die in China en daarbuiten wordt geroemd. Xu Bing zoekt in zijn kalligrafie en zijn kunst naar de spanningen die ontstaan tijdens culturele kwesties. Hij laat zien hoe je met woorden kunt manipuleren en hoe onze waarnemingen ons wereldbeeld inkleuren. Hij vertaald zijn inspiratie in installaties met vooral letters in hout, plastic of andere materialen. De letters hoeven niet altijd iets te betekenen. In een aantal installatiestukken vormt hij Latijnse letters om tot karaktertekens. Het lijken dan Chinese woorden, maar deze zijn alleen te lezen door Engelstaligen. 
Afbeelding: Een kaligraaf aan het werk in de Chinese stad Kunming in de tachtiger jaren van de vorige eeuw. De man is gekleed in een zogenoemd Maopak, zoals men in die tijd gewend was om te dragen. In China ziet men het schilderen en de kalligrafie als eenzelfde kunst waar men dezelfde vaardigheden voor nodig heeft.
Locatie: De Chinese stad Kunming is de hoofdstad van de provincie Yunnan in het zuidwesten van China. ©Ronnie Rokebrand.
Het gebruik van symbolen in de Chinese kunst
Net als in veel andere schilderkunsten maakte men in de Chinese kunst veel gebruik van symbolen. In China was het niet ongebruikelijk om dienaren en sympathisanten van een vorige dynastie, vooral diegenen die een afwijkende mening verkondigden, om het leven te brengen als een nieuwe dynastie aan de macht kwam. Het Chinese spreekwoord luidde niet voor niets: `De keizer is dood, leve de keizer’. In een dergelijke omgeving was het vaak wijzer om symbolen te gebruiken, zowel in de schilderingen als in de vaak bijhorende gedichten, net als de christenen deden in hun oorspronkelijke religieuze kunst. Dit zorgde er ook voor dat men niet snel een andere soort kunstvorm introduceerde; de hang naar het oude was nu eenmaal veiliger …
De meeste symbolen die de Chinezen in hun kunst gebruikten verwezen naar geluk en voorspoed. U vindt deze symbolen terug in de eerder genoemde schilderkunst, maar ook op lakwerk, aardewerk, porselein, sieraden, bronzen kunstvoorwerpen, ivoor, houtsnijwerk en lakwerk. De Chinezen gingen er van uit dat deze gelukssymbolen hun leven positief konden beïnvloedden.
Afbeelding: Een 15de-eeuwse schaal, uit de Ming-dynastie, van email cloisonné. Dit is een techniek van emailleren, waarbij men koperen of metalen draden in bepaalde motieven of figuren op een metalen ondergrond bevestigt. De ruimte tussen de draadjes bedekt men met verschillende kleuren emailpoeder. Daarna wordt het verhit en verhard het email binnen de draadjes. Vervolgens polijst men het object net zo lang totdat er geen draad meer boven het email uitsteekt. Het waren de Mongolen (Yuan-dynastie, 1206/1279-1368) die deze techniek in het begin van de 13de eeuw na Chr. in China introduceerden. Producten van email cloisonné worden ook tegenwoordig nog gemaakt. De afgebeelde bloemen staan in China symbool voor gezondheid en geluk.
Locatie: Deze 15de-eeuwse Chinese schaal van email cloisonne (Ming-dynastie) staat in het Metropolitan Museum of Art, gelegen ten oosten van Central Park in New York in de VS.
Afbeelding: Twee cloisonné vaasjes uit de Chinese stad Guangzhou, het vroegere Kanton, daterend uit de vorige eeuw. Het laat zien dat men deze techniek nog steeds gebruikt bij het vervaardigen van kunst- en gebruiksvoorwerpen.
Collectie: Deze cloisonné vaasjes uit de Chinese stad Guangzhou maken deel uit van de kunstverzameling van de Gooise Galerie.
De gebruikte symbolen in de Chinese kunst hebben vaak hun oorsprong in de Chinese karakters waarmee men in China schrijft. Veel karakters schrijft men verschillend maar hebben een gelijke klank als men ze uitspreekt. Zo spreekt men het karakter voor vis hetzelfde uit als het karakter voor rijkdom en overvloed. Een afgebeelde goudvis verwijst dan ook naar `goud in overvloed’. Zo spreekt men het woord vleermuis hetzelfde uit als het woord geluk, zodat vleermuizen symbool staan voor geluk, wat ook geldt voor een afbeelding van een draak. Een draak kan ook macht betekenen en wordt dus ook gebruikt om bijvoorbeeld de macht van een heerser aan te duiden. En de lotusbloem, waar Boeddha in al zijn vormen veelvuldig zittend op wordt afgebeeld, staat symbool voor schoonheid en zuiverheid. En zo zijn er talrijke voorbeelden in de Chinese kunstgeschiedenis.
Chinese kunststijlen
Natuurlijk ontwikkelden zich in de loop der eeuwen wel verschillende stijlen, vaak geënt op het onderwerp dat de schilder in zijn kunstwerk belichtte, zoals het schilderen van de shan shui-landschappen, de portretkunst, het vervaardigen van bloem- en dierschilderingen en de bamboeschilderingen. Afbeeldingen van kraanvogels, goudvissen en paarden waren populaire onderwerpen om te schilderen en ook planten als bamboe, pruimenbloesemtakken en chrysanten staan veelvuldig afgebeeld. Er waren ook verschillende stijlen waar te nemen in de Chinese keizerrijken. Als je aan het hof schilderde in dienst van de keizer, dan produceerde je schilderingen die de keizer en zijn hofhouding behaagden, met als gevolg zeer gedetailleerde en perfect uitgevoerde schilderingen met vaak contrasterende kleuren. 
Afbeelding: Een portret van keizer Tonghzi uit de Qing-dynastie. Een voorbeeld van een gedetailleerd en perfect uitgevoerd schilderij aan het hof van de keizer. Keizer Tongzhi (1856-1875 na Chr.) was van 1861 tot 1875 heerser van China. Als oudste en enige overlevende zoon van keizer Xianfeng en zijn concubine keizerin Cixi zat hij al op 6-jarige leeftijd op de troon.
Locatie: Dit portret van keizer Tzongzhi hangt in het Paleismuseum (Palace Museum) in de Verboden Stad in het historische centrum van de Chinese hoofdstad Beijing.
De monniken gebruikten hun schilderingen om te mediteren en de verlichting te bereiken, terwijl de zogenoemde geletterde ambtenaren sinds de 11de eeuw na Chr. een meer expressieve en abstracte stijl ontwikkelden met gebruikmaking van inkt. De Chinese intellectuele elite, de eerder beschreven literati, bleef echter sinds de Song-dynastie de bepalende factor in de Chinese kunst, waarbij traditie en het behouden van normen en waarden op de voorgrond stonden.
In de 17e eeuw kwamen de Chinese kunstschilders voor het eerst in aanraking met westerse technieken. Schaduwwerking, lijnperspectief en clair-obscur werden voor het eerst geïntroduceerd. Clair-obscur was – en is – een techniek uit de schilderkunst, waarbij men de licht-donkercontrasten sterker uitbeeldde dan ze in werkelijkheid waren. Nadat de Qing-dynastie langzaam maar zeker ten onder ging nam deze invloed toe. Dat nam niet weg dat de traditie van belang bleef, al interpreteerden de nieuwe kunstenaars deze traditie anders als dat men tot op dat moment gewend was. Men bleef echter artistieke tradities uit het verleden meenemen in hun nieuwe kunstuitingen, zowel in het proza, de poëzie als in de andere kunstuitingen, waaronder de schilderkunst.
Bijzonder is dat de Chinese kunstenaars in de 20ste eeuw het Chinese artistieke verleden vertaalden in moderne uitingsvormen, maar altijd met een traditionele basis. De Chinese kunst zelf oefende weinig invloed uit op de westerse kunsten, maar beïnvloedde vooral de kunsten in veel Aziatische landen, tot in Korea en Japan aan toe. Met name in de periode dat de stad Nara de hoofdstad van Japan was.
Chinezen kijken wel anders aan tegen kunst. In het westen zoekt men vooral naar unieke en oorspronkelijke werken die invloed hebben uitgeoefend op de periode dat zij werden vervaardigd en de volgende kunstperiodes beïnvloedden. In China vindt men een goede kopie zeker zo waardevol als het oorspronkelijke exemplaar. Een gedachtegoed dat men ook nu nog in de Chinese economie terugvindt. Steeds vaker zien we tegenwoordig in het Westen moderne kunst uit China. De interesse in Chinese kunst is in het Westen snel toegenomen, ook van de internationale kunstmarkt.
Afbeelding: Tibetaanse vrouw, een schilderij van de Chinese kunstschilder Lin Jin Chun uit 2008. Bijzonder is de zelfstandige, maar toch ingetogen uitdrukking op het gezicht van deze Tibetaanse vrouw. In haar ingetogen blik ontdek je de kracht van het Boeddhisme: blijheid, ingetogen leven, los kunnen staan van het aardse lijden en gelukkig proberen te zijn, ook als de persoonlijke en maatschappelijke omstandigheden daar niet altijd aanleiding toe geven. Dit is mede vorm gegeven door het licht dat van achteren op haar valt. De Tibetaanse vrouw op dit schilderij draagt de traditionele klederdracht van de Tibetanen. Door haar kleding met enkele penseelstreken neer te zetten komt het eigene van haar kleding nog beter tot uiting. In haar linkeroor hangt een typisch Tibetaanse oorhanger, bekroond met een fraaie steen van aquamarijn, een steen die men in de Himalaya delft.
Locatie: Dit schilderij uit 2008 met de titel Tibetaanse vrouw van Lin Jin Chun maakt deel uit van de kunstverzameling van de Gooise Galerie. ©Ronnie Rokebrand.
Chinees keramiek
Aardewerk is als kunstnijverheidsproduct al ongeveer 4000 jaar van veel belang voor de Chinezen. Theepotten en ander huishoudelijk aardewerk maakten deel uit van ieder Chinees gezin. De potten, pannen en schalen waren eenvoudig en goedkoop te produceren en daarmee bereikbaar voor de meeste Chinezen. De soorten aardewerk onderscheidden zich met name door de soort klei die men bij de vervaardiging gebruikte, waarbij iedere kleisoort zijn eigen kenmerken had. 
Afbeelding: Een handgemaakt aardewerk bord uit de Qing-dynastie met een afbeelding van een karper. De karper staat in China symbool voor volharding en doorzettingsvermogen. De onderste vinnen van de karper zijn met enkele verfstreken volledig in harmonie gebracht met de randdecoratie. De kop en de staart van de karper kijken als het ware door de open gelaten ruimte in de randdecoratie waardoor deze subtiel meer aandacht krijgen. De schildering is daarmee volledig in balans. Het motief op dit bord is welbekend en wordt al duizenden jaren gebruikt.
Locatie: Dit aardewerk bord uit de Qing-dynastie met een afbeelding van een karper maakt deel uit van de collectie van de Gooise Galerie. ©Ronnie Rokebrand.
Zo was de klei van Yixing eeuwenlang zeer populair om theepotten van te maken. Volgens veel Chinezen bewaarde de klei de smaak van de thee op een unieke wijze. Ook de manier waarop men het aardewerk glazuurde bepaalde mede de kwaliteit van het aardewerk. Dat neemt niet weg dat het aardewerk, en hetzelfde geldt voor het porselein, in de loop der eeuwen veranderde van kleur en van vormgeving. De kleuren wisselden van groen, bruin, geel en wit in de Sui- en Tang-dynastieën (581–906), tot het groengrijze Celadon in de Noordelijke Song-dynastie (969-1127) en Zuidelijke Song-dynastie (1127-1279) en blauwwit in de Ming-dynastie (1368-1644). Het fungeerde als voorbeeld voor de aardewerk fabrieken in Delft die, op basis van het aardewerk uit de Ming-dynastie, hun Delftsblauw ontwikkelden. 
Afbeelding: Een Meiping-fles met daarop een afbeelding van een Taoïstische onsterfelijke in een winderig landschap. De vaas stamt uit de Ming-dynastie (1368-1644). Men neemt aan dat deze vaas ergens in het begin van de 15de eeuw is vervaardigd.
Locatie: Deze vaas uit de Ming-dynastie staat in het Arthur M. Sackler Museum van de Harvard Universiteit, gelegen aan Broadway in de stad Cambridge in de staat Massachusetts (VS).
Het aardewerk leger in Xi’an
Veel van deze kunstnijverheidsproducten hadden zo’n hoge kwaliteit dat we het kunst noemen. Al blijft dit statement lastig te gebruiken, want de altijd prangende vraag is: wat is kunst?
Toch kunnen we hier het aardewerk leger in Xi’an noemen. Zo’n 8000 levensgrote afbeeldingen van aardewerk van soldaten, strijdwagens en paarden werden ongeveer 2200 jaar geleden in het graf van keizer Qin Shi Huangdi bijgezet. Het graf van de keizer zelf is nog niet geopend. Volgens de overlevering zit dit graf vol met edelstenen en andere kunstschatten. De huidige archeologische technieken zijn echter nog niet goed genoeg om het graf zonder schade te openen; men wacht dus op innovaties voordat men hier mee wil beginnen. Een, mijn inziens, prijzenswaardige opvatting.
Afbeelding: Het aardewerk leger van keizer Qin Shi Huangdi in Xi’an in China. Het terracottaleger, van ongeveer 8000 terracottafiguren, werd als grafgift meegegeven aan de eerste keizer van China, Qin Shi Huangdi. Hij was de stichter van de Qin-dynastie. Dit leger van aardewerk en het graf van keizer Qin Shi Huangdi (259–210 voor Chr.) behoren tot het UNESCO-werelderfgoed. Het werkelijke graf van deze keizer is nog onaangeroerd. Men wil het pas openen als men daar de juiste technieken voor heeft ontwikkeld.
Locatie: Het terracottaleger staat in en rondom het Qinshihuang-mausoleum, een archeologische zone gelegen aan de noordelijke voet van de berg Lishan, ook wel de berg Li genoemd. Op een afstand van 35 kilometer ten noordoosten van het Qinshihuang-mausoleum ligt de stad Xi’an, in de provincie Shaanxi, in China.
Porselein in de Chinese kunst
Porselein werd al tijdens de Tang-dynastie gebakken en zelfs al geëxporteerd. Essentieel was dat men in de bodem van het zuiden van China kaolien ofwel porseleinaarde vond, de grondstof voor porselein. Zonder deze grondstof kon men het sterke, doorzichtige en dunne porselein niet produceren. Het was vooral sterk omdat het op hoge temperaturen werd gebakken en het was tevens water ondoorlatend. En natuurlijk werden ze met blauwe kobaltverf beschilderd met de bekende eerder beschreven symbolen, zoals vogels, bloemen, vissen en bamboe en soms mensen en landschappen. De symbolen en landschappen die men ook in de schilderkunst gebruikte. Chinees porselein werd in het algemeen aan de onderzijde gemerkt met karaktertekens. Hieruit kon je opmaken uit welke dynastie het porselein stamde en wie de toen heersende keizer was. Chinees porselein uit de Ming- dynastie (1368-1644) en de Qing-dynastie (1644–1912) kenmerkte men meestal met de merktekens nian-hao ofwel de naam die de toen heersende keizer aan zijn eigen regeerperiode gaf. 
Afbeelding: Een beeld van de Bodhisattva Ksitigarbha van geglazuurd en geëmailleerd porselein. Men beeldde hem vaak af als een boeddhistische monnik. Bodhisattva Ksitigarbha beloofde pas een Boeddha te worden als alle mensen bevrijdt waren uit de hel. Het fraai beschilderde porseleinen beeld stamt uit de 18de eeuw uit de Qing-dynastie.
Locatie: Dit beeldje van porselein staat in het Royal Ontario Museum (ROM: Art, Culture and Nature). Het museum ligt direct ten noorden van Queen’s Park in de Canadese stad Ontario.
De Ming-periode werd – en wordt – algemeen gezien als de periode waarin de porseleinkunst op zijn hoogtepunt was. Mede dankzij de nieuw ontwikkelde drie- en vijfkleurentechniek. Ook gingen de Chinezen in deze periode porselein vervaardigen voor de Europese markt, vaak met motieven op bestelling. Men noemde dit het Chine de commande. Een al eeuwenlang bekende porselein producerende stad in China is de stad Jingdezhen.
Chinees ivoor, houten kunstvoorwerpen en jade
Als je tegenwoordig een veiling bezoekt met Chinese antieke kunst, dan valt vooral het fraai uitgesneden ivoor op dat men aanbiedt. Geen wonder, want ivoren kunstwerken brengen veel op en zijn meestal bijzonder vaardig en gedetailleerd besneden. 
Afbeelding: Twee gebeeldhouwde figuren van ivoor, bestaande uit een ivoren afbeelding van een adellijke dame die naar een handelsreiziger kijkt. De beeldjes zijn vervaardigd tijdens de Qing-dynastie (1644-1911 na Chr.).
Locatie: Deze ivoren beeldjes staan in het Sichuan Provinciaal Museum, ook wel het Sichuan Museum genoemd. Het museum grenst aan het Huanhua Stream Park in het westen van de stad Chengdu in de Chinese provincie Sichuan.
Het materiaal is zeldzaam. U kunt alleen antiek ivoor kopen. Om de olifanten te beschermen, die vaak om hun ivoren slagtanden van het leven worden beroofd en met uitsterven worden bedreigd, mag u geen bewerkt ivoor invoeren dat jonger is dan 3 maart 1947. Voor onbewerkt en jong ivoor heeft u een EU-certificaat nodig.
Ook houten kunstvoorwerpen zijn veel vervaardigd in China, van kunstig uit hout gesneden beeldjes, decoratieve elementen aan tempels tot aan maskers van familiegroepen en andere bevolkingsgroepen.
De kunst van het bewerken van jade is in China al zo’n 3000 jaar oud. Jade is een keihard gesteente. Vandaar dat men de jade bewerkt door het te polijsten in plaats van het te besnijden. In de lange Chinese geschiedenis is de liefde voor jade altijd blijven bestaan en daarmee ook de waarde. De prijs van jade is met name hoog, omdat het volgens de Chinezen niet alleen boze krachten buiten de deur houdt, maar ook zorgt voor voorspoed, geluk en een lang leven. Jade komt in veel kleuren voor, waaronder groen (vaak gelardeerd met zwarte stukjes), bruin, paars, roze, grijs, zwart en wolkenwit, en in tal van lichtschakeringen.
Afbeelding: Een beeldje van een hond, gemaakt van kostbaar tweekleurig jade, in dit geval in de kleuren groen en bruin. Het werd vervaardigd gedurende de Tang-dynastie (618-907 na Chr.). De jade was niet alleen fraai, maar weerde, volgens de Chinese traditie, ook de boze krachten af en zorgde voor een lang en gelukkig leven.
Locatie: Dit jaden beeldje van een hond staat in het Shanxi Provinciaal Museum, een fraai vier verdiepingen hoog gebouw gelegen aan het noordelijke deel van Binhe West Road in de stad Taiyuan in de Chinese provincie Shanxi.
Chinese kunst en Brons
In China giet men al zo’n 4000 jaar brons, een mengeling van koper en tin. Boeren op de rug van een buffel, wierookbranders en vazen met draken, Boeddhabeelden, beelden van bodhisattva’s en Chinese krijgers zijn in het brons gegoten. Kunstvoorwerpen die al duizenden jaren geproduceerd werden en weinig in uitingsvormen veranderden. 
Afbeelding: Een bronzen beeld van een bodhisattva uit de Chinese noordelijke Qi-dynastie (550-577 na Chr.).
Locatie: Dit bronzen beeld staat in het Östasiatiska Museum op het eiland Skeppsholmen in de Zweedse hoofdstad Stockholm. Het ligt vlakbij het museum voor moderne kunst.
De nauwkeurigheid waarmee het brons werd vervaardigd en de preciesheid waarmee men objecten uitbeeldde getuigen van een bijzonder vakmanschap. De bronzen voorwerpen werden in de Chinese kunst oorspronkelijk alleen gebruikt in tempels en tijdens de verering van voorouders. Ook maakte men klokken van brons, waaronder de zogenoemde zhong, die door middel van een houten balk werd geluid. Als ze in verschillende grootte werden gegoten, dan gebruikte men deze in de tempels om, via dit klokkenspel, muziek te maken. In de afgelopen eeuwen ging men het brons ook gebruiken om gebruiksvoorwerpen te gieten, waaronder sieraden en kammen.
Chinese architectuur
Net als in de andere Chinese kunstenuitingen in de duizenden jaren lange Chinese kunstgeschiedenis, bleef ook de ontwikkeling van de Chinese architectuur in grote lijnen onveranderd. De veranderingen die er waren vonden vooral plaats in de details van de versieringen. De Chinese bouwmeesters spreidden hun invloed uit over geheel Azië.
Opmerkelijk in de Chinese architectuur is dat de gebouwen symmetrisch werden gebouwd, ook als het groepen van gebouwen betrof. Dit in tegenstelling tot de Chinese tuinen die asymmetrisch van opbouw waren en vaak uit rotsen en water bestonden. De rotsen stonden als symbolische bergen in de tuinen en vertegenwoordigden het statische in de wereld, de Yang, terwijl het water symbool voor de beweging stond, de Yin.
Veel gebouwen groepeerden zich rondom binnenplaatsen. Verder was er een hiërarchie te zien in de bezetting van de panden, waarbij de bedienden vaak in de meer perifeer gelegen gebouwen aan de noordzijde verbleven, terwijl de oudere familieleden van de eigenaren, die de panden bewoonden, in de zuidelijk gelegen gebouwen bivakkeerden die veelal aan de zonzijde lagen.
De meeste constructies waren maximaal 3 verdiepingen hoog; de nadruk lag vooral op de breedte van de panden.
De Verboden Stad
Een goed voorbeeld was de Verboden Stad, een groot paleizencomplex in de Chinese hoofdstad Beijing, dat in het recente verleden nog Peking heette. Het fungeerde 500 jaar lang als de exclusieve residentie van de 24 keizers uit de Ming- en Qing-dynastie en als symbool van hun macht.
In 1924 verliet Puyi (1906-1967) als laatste Chinese keizer van de Qing-dynastie het keizerlijk paleis. Daarna werd het een museum en was het niet meer een `verboden stad’ voor de gewone burgers.
Velen zullen zich de film The Last Emperor herinneren uit 1987. Het was een biografisch-historische film over het trieste leven van Puyi (1906-1967), de laatste keizer van China. De film werd kundig geregisseerd door de Italiaanse schrijver en filmregisseur Bernardo Bertolucci.
Afbeelding: De toegang tot de Verboden Stad vanaf het Tiananmenplein, het plein van de Hemelse Vrede, gelegen in het centrum van Beijing. Boven de ingang hangt een portret van de voormalige partijleider van de communistische partij Mao Zedong.
Locatie: De Verboden Stad bevindt zich in het centrum van de Chinese hoofdstad Beijing. De hoofdpoort van de Verboden Stad, de zogenoemde Tiananmenpoort, ligt aan het Tiananmenplein. ©Gary Todd uit Xinzheng in China.
Het paleizencomplex bestond – en bestaat – uit niet minder dan 980 gebouwen met 8.886 kamers en dat alles binnen een ommuurde oppervlakte van 72 hectare.
U kunt de Verboden Stad herkennen aan de hoog oprijzende, rode muren met houten poorten en vaak dubbele, geel- en oranjekleurige daken. Op het paleisterrein strekken de paleizen, tuinen, tempels, vertrekken voor de ambtenaren en woonvertrekken zich uit in een kleurenpalet van rood, blauw, geel, goud en groen. Men betreedt het terrein door de zuidelijke Meridiaan poort waarachter de gebouwen voor de ambtenaren staan. U betreedt de drie ceremoniële hallen via de fraai Poort van de Opperste Harmonie, waarvan de Hal van de Opperste Harmonie uit het jaar 1627 na Chr. de voornaamste is. Hier werden de keizers getroond. Als afgezant van de hemel was de keizer verantwoordelijk voor de harmonie op aarde en moest hij de balans bewaren tussen de aarde en de hemel (de kosmos).
De afgevaardigden van buitenlandse mogendheden droegen hun belasting af in de Hal van de Duurzame Harmonie. De woonpaleizen van de keizer bevinden zich dieper in deze vesting, waar deze gebouwen ook beter verdedigbaar waren. Alle gebouwen stonden op een noord-zuid as, waarbij de voorkanten van deze constructies naar het zuiden wezen, zodat ze optimaal gebruik maakten van de verwarmende zonnestralen. Het is nog steeds één van de grootste en belangrijkste houten complexen die men op de aarde kan vinden en kan bezoeken. Het paleis staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO.
Grote afbeelding: Een Chinese wierookbrander uit de Qing-dynastie (1644–1912 na Chr.), met als deksel een draak. Deze draak is het symbool van geluk en vertegenwoordigt de macht van de heersende keizer.
Locatie: Deze Chinese wierookbrander maakt deel uit van de collectie van de Gooise Galerie. ©Ronnie Rokebrand.
