Winkelwagen

Les 3: Oud-Egyptische kunst

Zowel in de primitieve kunst als in de precolumbiaanse kunst, zoals op andere webpagina’s op deze website beschreven, speelde magie een belangrijke rol. Ook in de kunst van de oude Egyptenaren speelden magie en religie een dominerende rol. Geen wonder dat deze Egyptenaren hun beeldhouwers seanch noemden ofwel `mannen die tot leven brengen’. De beelden die zij maakten hadden magische krachten en zorgden er onder meer voor dat de doden ook na het overlijden konden voortleven.

De Pyramides van Gizeh in Egypte met op de achtergrond de ondergaande zon.
Afbeelding: De piramides van Gizeh in Egypte met op de achtergrond de ondergaande zon. In de drie grote piramides van Gizeh werden tijdens de vierde dynastie (2551-2472 voor Chr.) de toenmalige farao’s begraven. Het is het enige wereldwonder uit de oudheid dat voor het nageslacht bewaard is gebleven. De piramide van Cheops is de achterste piramide op de afbeelding en is tevens de oudste en de grootste piramide. Verder ziet u in het midden de piramide van Chefren en helemaal vooraan de piramide van Mykerinos. De piramide van Chefren is duidelijk herkenbaar aan de gladde, kalkstenen bovenzijde die bewaard is gebleven. Ook de andere piramides waren ooit met een dergelijke kalksteenlaag bedekt. De drie kleinere piramides op de voorgrond noemt men de koningin-piramides, omdat hier de echtgenoten van de farao’s ter ruste werden gelegd. Aan de oostzijde van de piramides bevindt zich de Sfinx van Gizeh. Deze staat niet op deze afbeelding.
Locatie: De piramides van Gizeh liggen op een afstand van circa acht kilometer ten zuidwesten van de stad Gizeh, een voorstad van de Egyptische hoofdstad Cairo.

Met andere woorden: via magische weg kwamen schilderingen en beelden tot leven in de oud-Egyptische kunst. De beelden van dienaren en dienaressen van de overleden hoogwaardigheidsbekleder werden in het graf meegegeven, zodat zij ook in het hiernamaals hun functies konden verrichten. Andere beelden, waaronder godenbeelden en beelden van de farao’s,  kregen een plek in de tempelcomplexen. De beelden en reliëfs waren in die tijd beschilderd. Helaas heeft de voortschrijdende tijd de meeste beelden van hun kleuren beroofd. 

Een knap bewerkt kalkstenen reliëf van de broer van vizier Ramose, genaamd May, en zijn vrouw Werel in Thebe. Ramose was vizier onder de farao’s Amenhotep III en Amenhotep IV (later Achnaton) tijdens de 18e dynastie. Werel heeft haar arm om de schouder van haar man geslagen. May draagt een fraaie pruik en een sierlijke halsketting met brede kraag die rond zijn nek en schouders is gewikkeld. In zijn armen draagt hij een bos bloemen die hij voor zijn broer heeft meegebracht. Het reliëf stamt uit ongeveer 1370 voor Chr..Locatie: Dit kalkstenen reliëf bevindt zich in het graf van vizier Ramose in Thebe, het huidige Luxor, op de oever van de Nijl in Egypte. Zijn tombe bevindt zich in de Sheikh Abd el-Qurna, een deel van de necropolis van Thebe, op de westelijke Nijloever. 
Afbeelding: Een knap bewerkt kalkstenen reliëf van de broer van vizier Ramose, genaamd May, en zijn vrouw Werel in Thebe. Ramose was vizier onder de farao’s Amenhotep III en Amenhotep IV (later Achnaton) tijdens de 18e dynastie. Werel heeft haar arm om de schouder van haar man geslagen. May draagt een fraaie pruik en een sierlijke halsketting met brede kraag die rond zijn nek en schouders is gewikkeld. In zijn armen draagt hij een bos bloemen die hij voor zijn broer heeft meegebracht. Het reliëf stamt uit ongeveer 1370 voor Chr..
Locatie: Dit kalkstenen reliëf bevindt zich in het graf van vizier Ramose in Thebe, het huidige Luxor, op de oever van de Nijl in Egypte. Zijn tombe bevindt zich in de Sheikh Abd el-Qurna, een deel van de necropolis van Thebe, op de westelijke Nijloever. ©Ronnie Rokebrand.

Ook het lichaam van de koning werd zo goed mogelijk in stand gehouden, zodat het voor verval werd behoed. Geen wonder dat men het lichaam mummificeerde, de organen in potten meeleverde in het graf, en een goed lijkend masker op de mummie plaatste.

Het begrip ziel voor de oud-Egyptenaren

Met andere woorden de beelden, de grafschilderingen en de mummies speelden een belangrijke rol in de periode na het uitblazen van iemands laatste ademtocht. Om dit te begrijpen ga ik verder in op het begrip ziel dat de oud-Egyptenaren kenden. Volgens hen bestond de ziel uit drie componenten: de Ka, de Ba en de Ach.

De Ka, het bewustzijn

De Ka stond gelijk aan wat wij ons bewustzijn noemen. Het was het symbool voor het gelijk zijn van lichaam en geest tijdens het leven van de farao. De Ka werd met letterlijk de eerste ademhaling van een baby bij de geboorte door de goden ingeblazen, maar verliet het lichaam gelijk met de laatste ademtocht op het moment van overlijden. Vandaar dat u in ieder graf een goed gelijkend beeld ziet staan van de overledene. Dit zogenoemde Ka-beeld zorgde ervoor dat het de voeding en andere voorwerpen spiritueel tot zich nam, zodat de farao het ook na zijn of haar dood goed zou hebben.

Nefertiti was de vrouw van farao Achnaton, die regeerde aan het begin van het Nieuwe Rijk, van 1352 voor Chr. tot 1338 voor Chr. (18de dynastie), tijdens de Amarna-periode. Haar naam Nefertiti betekent `De mooie is gekomen'. Nefertiti wordt gezien als het schoonheidsideaal. Het paar kreeg veel dochters, maar geen zoon. Nefertiti was dus niet de moeder van hun beroemde zoon Toetanchamon. Op basis van DNA onderzoek neemt men aan dat Toetanchamon een kind was van farao Achnaton en zijn zus. Men kende in die tijd nog niet de nadelen van inteelt. De buste van Nefertiti werd in 1912 gevonden tijdens een opgraving in Tell el Amarna in centraal Egypte. De opgraving werd geleid door de Duitse egyptoloog en bouwkundig onderzoeker Ludwig Borchardt (1863-1938). Vandaar dat deze buste in Berlijn terecht kwam. Borchardt schreef in zijn dagboek over de buste van Nefertiti: `Het heeft geen zin om het te beschrijven, kijk ernaar!' Het 49 cm hoge beeld is gemaakt van kalksteen, geverfd stucwerk (gips) en een oog van zwartgekleurde bijenwas met een hoornvlies van dungemalen bergkristal. Wat de buste zo bijzonder maakt zijn de uniek bewaard gebleven kleuren en de vitale uitstraling van dit meesterlijk vervaardigde sculptuur beeld.Locatie: De buste van Nefertiti staat in het Neues Museum (onderdeel van de Staatliche Museen zu Berlin) op het grote eiland in de rivier de Spree in de Duitse hoofdstad Berlijn. 
Afbeelding: De buste van Nefertiti. Zij was de vrouw van farao Achnaton, die regeerde aan het begin van het Nieuwe Rijk, van 1352 voor Chr. tot 1338 voor Chr. (18de dynastie), tijdens de Amarna-periode. Haar naam Nefertiti betekent `De mooie is gekomen’. Nefertiti wordt gezien als het schoonheidsideaal. Het paar kreeg veel dochters, maar geen zoon. Nefertiti was dus niet de moeder van hun beroemde zoon Toetanchamon. Op basis van DNA onderzoek neemt men aan dat Toetanchamon een kind was van farao Achnaton en zijn zus. Men kende in die tijd nog niet de nadelen van inteelt. De buste van Nefertiti werd in 1912 gevonden tijdens een opgraving in Tell el Amarna in centraal Egypte. De opgraving werd geleid door de Duitse egyptoloog en bouwkundig onderzoeker Ludwig Borchardt (1863-1938). Vandaar dat deze buste in Berlijn terecht kwam. Borchardt schreef in zijn dagboek over de buste van Nefertiti: `Het heeft geen zin om het te beschrijven, kijk ernaar!’ Het 49 cm hoge beeld is gemaakt van kalksteen, geverfd stucwerk (gips) en een oog van zwartgekleurde bijenwas met een hoornvlies van dungemalen bergkristal. Wat de buste zo bijzonder maakt zijn de uniek bewaard gebleven kleuren en de vitale uitstraling van dit meesterlijk vervaardigde sculptuur.
Locatie: De buste van Nefertiti staat in het Neues Museum, deel uitmakend van de Staatliche Museen zu Berlin, op het grote eiland in de rivier de Spree in de Duitse hoofdstad Berlijn. De foto is gemaakt door Philip Pikart. Licentie: Commons:GNU Free Documentation License, version 1.2.

De Ba, het deel van de ziel dat overdag de mummie verlaat

De Ba was het deel van de ziel dat het lichaam tijdelijk verliet tijdens het mummificeren van het lichaam van de farao, maar daarin terugkeerde als het mummificeren was voltooid. Overdag verliet de Ba de mummie om zich met wereldlijke zaken te bemoeien, maar met het ondergaan van de zon voegde hij zich weer in de mummie. Vandaar dat de mummie goed herkenbaar moest zijn door middel van het dodenmasker op de mummie. Bovendien was het voor deze ziel van groot belang om in de mummie te kunnen blijven. Dat is de reden dat de mummies op min of meer geheime of moeilijk toegankelijke plekken werden begraven. Voor ieder graf in Egypte plaatste men een schijndeur die onverlaten buiten hield, maar waar de Ba overdag gemakkelijk doorheen kon. 

De Ach, het goddelijke deel van de ziel

De Ach, tenslotte, was het goddelijke deel van de ziel van de farao, een samensmelting van de Ka en de Ba,  die zich als een verlichte geest bij de zonnegod Ra voegde en vervolgens als een ster aan de hemelkoepel verscheen.  

Het gouden masker van Toetanchamon, dat sinds 1322 voor Chr. op het gelaat van deze farao rustte toen de graftombe in 1922 werd gevonden door Howard Carter en Lord Carnarvon. Toetanchamon werd op zijn 3de verjaardag farao en stierf al op 19-jarige leeftijd, waarschijnlijk door een samenloop van een botziekte en een slecht immuunsysteem. Men vermoedde dat dit werd veroorzaakt door een lange periode van inteelt. Het gouden masker is een bijzonder voorbeeld van de hoge kwaliteit kunstvoorwerpen die de toenmalige Egyptenaren maakten voor hun gestorven farao's. Locatie: Het gouden masker van Toetanchamon staat tentoongesteld in het Egyptisch museum in de Egyptische hoofdstad Cairo.
Afbeelding: Het gouden masker van Toetanchamon, dat sinds 1322 voor Chr. op het gelaat van deze farao rustte toen de graftombe in 1922 werd gevonden door Howard Carter en Lord Carnarvon. Toetanchamon werd op zijn 3de verjaardag farao en stierf al op 19-jarige leeftijd, waarschijnlijk door een samenloop van een botziekte en een slecht immuunsysteem. Men vermoedde dat dit werd veroorzaakt door een lange periode van inteelt. Het gouden masker is een bijzonder voorbeeld van de hoge kwaliteit kunstvoorwerpen die de toenmalige Egyptenaren maakten voor hun gestorven farao’s. Toetanchamon werd vooral bekend, omdat zijn graf het enige koningsgraf is dat de tand des tijds ongeschonden had doorstaan. Alle andere gevonden koningsgraven waren in de loop der eeuwen leeggeroofd. Er lagen niet minder dan 3500 kunstvoorwerpen in het graf van Toetanchamon.
Locatie: Het gouden masker van Toetanchamon stond tentoongesteld in het oude Egyptisch museum in de Egyptische hoofdstad Cairo. Sinds 2023 staat het gouden masker in het nieuw geopende Grand Egyptian Museum in de stadswijk Gizeh, niet ver verwijdert van de piramides. Het nieuwe museum ligt dicht bij de ringweg die rondom Cairo loopt en op slechts 20 minuten rijden van het Sfinx International Airport. In de toekomst zal het museum ook met de metro bereikbaar zijn. Foto: Roland Unger. Licentie: Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported.

Kunst als een uiting van de geïdealiseerde werkelijkheid

Alle kunstuitingen van personen en voorwerpen hadden tot doel zo goed mogelijk overeen te stemmen met de werkelijkheid, maar dan in een volmaakte vorm, zodat de zielen van de farao zo goed mogelijk voorbereidt waren op hun leven in het dodenrijk. Het doel van de kunst van de oude Egyptenaren was dus wezenlijk anders als in de huidige tijd. Toch was de invloed van de oud-Egyptische kunst enorm. Uiteindelijk leerden de Grieken het vervaardigen van kunst van de Egyptenaren, en, zoals we weten, vindt onze kunstgeschiedenis zijn basis in de Griekse kunstgeschiedenis

Grafbeeldje van de Egyptische god Horus
Afbeelding: Grafbeeldje van de god Osiris, de koning van het dodenrijk en de god van wijsheid en gerechtigheid. Osiris was een van de belangrijkste goden in de Egyptische mythologie. Hij werd na Ra koning van het Oude Egypte. Volgens de overlevering daalde Osiris uit de hemel neer en volgde hij zijn overgrootvader Ra op als farao (koning) van Egypte. 
Locatie: Dit grafbeeldje van de god Osiris maakt deel uit van de collectie van de Gooise Galerie. ©Ronnie Rokebrand.

De geschiedenis van de oud-Egyptische kunst

De oud-Egyptische kunst verwijst naar een enorm lange periode van het voortbrengen van kunstvoorwerpen uit een nauwelijks veranderende cultuur die heerste van zo’n 3000 jaar v.Chr.  tot ongeveer 200 jaar na Chr.. Nog steeds spreken al deze kunstvoorwerpen in de vorm van kleine tot reusachtige beelden, gebouwen in de vorm van tempels en piramides, papyri en tal van beschilderde grafmonumenten ook nu nog sterk tot onze verbeelding.

De farao word op dit reliëf, op de buitenmuur van de Karnak tempel in Luxor, met de dubbele kroon gekroond door Boven- en Beneden-Egypte. De godin links draagt de kroon van Boven-Egypte, de zogenoemde witte kroon, en de godin rechts draagt de kroon van Beneden-Egypte, de zogenoemde rode kroon. De farao draagt de dubbele kroon, waarmee men aanduidde dat de farao heerser was van Boven- en Beneden-Egypte. Het geheel is in een verzonken reliëf weergegeven. Door de methode van het verzonken reliëf te gebruiken werd het kunstwerk zichtbaar door de schaduwen die de zonnegod opwierp aan de randen van de uitgebeelde figuren. Niet minder dan 30 farao’s hebben aan de bouw van de Karnak tempel bijgedragen. Vandaar dat het nu een van de grootste religieuze bouwwerken op aarde is.Locatie: Deze afbeelding vindt u aan de buitenzijde van de Kanrnak tempel in de stad Luxor in Egypte. De Karnak tempel ligt op de oostelijke oever van de rivier de Nijl ten noorden van Luxor.
Afbeelding: De farao word op dit reliëf, op de buitenmuur van de Karnak tempel in Luxor, met de dubbele kroon gekroond door Boven- en Beneden-Egypte. De godin rechts draagt de kroon van Boven-Egypte, de zogenoemde witte kroon, en de godin links draagt de kroon van Beneden-Egypte, de zogenoemde rode kroon. De farao draagt de dubbele kroon, waarmee men aanduidde dat de farao heerser was van Boven- en Beneden-Egypte. Het geheel is in een verzonken reliëf weergegeven. Door de methode van het verzonken reliëf te gebruiken werd het kunstwerk zichtbaar door de schaduwen die de zonnegod opwierp aan de randen van de uitgebeelde figuren. Niet minder dan 30 farao’s hebben aan de bouw van de Karnak tempel bijgedragen. Vandaar dat het nu een van de grootste religieuze bouwwerken op aarde is.
Locatie: Deze afbeelding vindt u aan de buitenzijde van de Karnak tempel in de stad Luxor in Egypte. Het heiligdom ligt op de oostelijke oever van de rivier de Nijl ten noorden van Luxor. ©Ronnie Rokebrand.

Oud-Egyptische kunst, een bijzonder conservatieve kunstvorm

In essentie wijzigde de manier waarop kunstvoorwerpen werden vervaardigd maar weinig, vandaar dat we spreken van een bijzonder conservatieve kunststroom. Natuurlijk was er wel sprake van enige vorm van evolutie, bijvoorbeeld het bouwen van piramides werd omgezet in het bouwen van graftombes, maar de grondregels veranderden niet wezenlijk.

Scarabee en grafbeeldje Egypte
Afbeelding: Een scarabee, een soort mestkever, werd in het oude Egypte als een heilig dier vereerd. In het midden een eenvoudig grafbeeldje in de vorm van de godin Hathor, de moedergodin in de Egyptische mythologie. Zij is herkenbaar als een vrouw met twee koehoorns  op haar hoofd met daartussen een zonneschijf. Deze amuletten stammen uit de periode 1939 tot 1291 voor Chr., uit het tijdvak van de 11de tot en met de 18de dynastie. De scarabee werd door de Egyptenaren als een heilig dier beschouwd. Zij dachten dat de kevers spontaan uit mestballen ontstonden. Zij wisten toen nog niet dat de kever eieren legde in de kamelenmest en dat de larve in deze mestbal verpopte en uitkwam. De ronde vorm deed hen denken aan de zon. De mestkever stond symbool voor de god Chepri, een incarnatie van de zonnegod Ra.
Locatie: Deze amuletten maken deel uit van de collectie van de Gooise Galerie. ©Ronnie Rokebrand.

Deze Egyptische cultuur en de daarmee verweven kunstvormen konden zo lang gedijen, omdat het gebied waar de Egyptenaren leefden steeds door de rivier de Nijl werd overstroomd en dus continue voor een vruchtbare bodem en dus voor voedsel zorgde. De overstromingen werden aangekondigd door de jaarlijkse komst van de ibissen die men ook wel Nijlvogels noemde. Het was het heilige dier van de god Toth, de god van de wijsheid.

Ibis op glas uit het oude Egypte.Het is in Egypte vervaardigd in de 1ste eeuw na Chr.
Afbeelding: Een heilige ibis geschilderd op glas en stammende uit het oude Egypte. Het werd in Egypte vervaardigd in de 1ste eeuw na Chr. volgens een ingewikkeld proces. Waarschijnlijk werden deze glasplaatjes verwerkt in beeldhouwwerken en meubels.
Locatie: Deze afbeelding van een Ibis op glas is in het bezit van het Rheinische Landesmuseum Trier in de vroegere Romeinse stad Trier in Duitsland. Het Rheinisches Landesmuseum Trier is een museum voor archeologie, kunst en oudheden. Het museum ligt aan de rand van de Paleistuinen. ©Ronnie Rokebrand.

De basisregels in de oud-Egyptische kunst

Men zocht in de kunst dus naar een waarheidsgetrouwe afbeelding die in een geïdealiseerde vorm werd weergegeven. Uiteindelijk wilde men de overlevende zo goed en ideaal mogelijk weer geven zodat hij of zij in een perfecte vorm in het hiernamaals terecht kwam. Vandaar dat men op muurschilderingen en papyri alles tweedimensionaal afbeeldde. Het was van belang om alle eigenschappen van de gestorvene te tonen.

Kunst voor het godenrijk

Uiteindelijk maakte men de kunst voor het godenrijk en niet voor de mens. Voor een precieze anatomische weergave van een menselijk lichaam had men geen belangstelling. Er waren duidelijk omschreven regels hoe men iemand moest afbeeldden. Een lichaam werd dus tweedimensionaal afgebeeld, maar alle lichaamsdelen moesten worden getoond. Vandaar dat we nu soms verwonderd naar de Egyptische afbeeldingen kijken, waarbij het lichaam frontaal wordt getoond, terwijl de kunstenaars de voeten en het hoofd van de zijkant afbeelden, terwijl bijvoorbeeld een oog weer frontaal kan worden getekend. De afgebeelde figuren werden dus in een mengeling van zij- en voorgezicht getoond. Het ging om waarheidsgetrouwe informatie voor de goden en die waren alleen in de informatie geïnteresseerd, tenminste zo lijkt het. Zo beeldde men ook rustig in één tekening een boom van de zijkant af en een vijver recht van boven. Voor ieder voorwerp werd de beste manier van afbeelden gekozen; perspectief speelde daarbij geen rol.

Oogstscènes, uit de periode 1400-1352 voor Chr. uit de graftombe van Menna
Afbeelding: Oogstscènes, uit de graftombe van Menna, een hoge Egyptische boekhouder die de opbrengsten en belastingen over de velden registreerde. Menna leefde tijdens de regeerperiode van de Egyptische koning Thoetmosis IV in de 18e dynastie, De wandschildering stamt uit de periode 1400 tot 1352 voor Chr.. Op de schildering zie je hoe de boeren gezamenlijk een touw vast houden. Alle bovenlichamen zijn frontaal geschilderd terwijl de hoofden, benen en voeten van de zijkant worden getoond. In combinatie met de andere muurschilderingen krijgen we een beeld van de boeren die landbouwproducten en vee brachten naar de schrijvers van de farao, in dit geval Menna, die al het vee en de landbouwproductie voor de farao registreerden.
Locatie: De graftombe van Menna bevindt zich in de Egyptische stad Luxor, gelegen op de oever van de rivier de Nijl.


Er waren strenge wetten waaraan de kunstenaar, in wezen een ambachtsman, moest voldoen. Deze strenge wetten zorgden ervoor dat men duizenden jaren dezelfde stijl gebruikte. Een voorbeeld van deze stijl was dat men personen in verschillende groottes afbeeldde; hoe belangrijker een persoon, des te groter de afbeelding op een schildering van een persoon.

De vizier Ramose en zijn vrouw op een wandschildering in zijn graf in Thebe. Goed is te zien dat de vizier veel groter is geschilderd. Hoe belangrijker de persoon, des te groter beeldde men hem of haar af. De vizier was de hoogste ambtenaar van de farao in het oude Egypte.Locatie: Deze wandschildering van vizier Ramose en zijn vrouw bevindt zich in het graf  van deze vizier in Thebe, het huidige Luxor.
Afbeelding: De vizier Ramose en zijn vrouw op een wandschildering in zijn graf in Thebe uit 1370 voor Chr.. Goed is te zien dat de vizier veel groter is geschilderd, dan zijn echtgenote. Hoe belangrijker de persoon, des te groter beeldde men hem of haar af. De vizier was de hoogste ambtenaar van de farao in het oude Egypte.
Locatie: Deze wandschildering van vizier Ramose en zijn vrouw bevindt zich in het graf  van deze vizier in Thebe, het huidige Luxor. ©Ronnie Rokebrand.

Grafschilderingen en het dodenboek

We vinden de schilderingen uit deze periode voornamelijk terug op de muren en gewelven van de vele opengelegde graven. Deze schilderingen tonen ons fragmenten uit het leven van degene die in het graf ligt, maar ook afbeeldingen van de godenwereld, weergaven van grafgiften en verwijzingen naar het dodenboek. Het dodenboek bestond uit een verzameling gebeden en toverformules die de dode farao als gids dienden bij zijn aankomst in het hiernamaals.
Dat de kunst voor de eeuwigheid was ziet men ook goed terug in de overgebleven gebouwen. De architectuur was altijd duurzaam. Het zijn dan ook de piramides en graftombes die uiteindelijk het beste voor de eeuwigheid bewaard bleven.

Schildering op papyrus van twee hofdames met brandend wierook op hun hoofden, zoals gebruikelijk was tijdens feestelijkheden in de tijd van de farao's
Afbeelding: Twee hofdames van de farao, geschilderd op papyrus. Op hun hoofden dragen zij wierook, zoals destijds gebruikelijk tijdens feestelijkheden. Zij zijn gekleed in wit gebleekt linnen, in de tijd van de farao’s een zeer kostbaar weefsel, en dragen potjes met geurende mirre. De verschillen in gelaatskleur staan symbool voor de koninkrijken Boven-Egypte, waar de mensen donkerder van kleur waren, en Beneden-Egypte, waar de mensen een lichtere kleur hadden.
Locatie: Deze papyrusschildering van twee hofdames maakt deel uit van de collectie van de Gooise Galerie. ©Ronnie Rokebrand.

De kunst van Mesopotamië

Ook in het gebied tussen de Eufraat en de Tigris, het tweestromengebied dat men Mesopotamië noemde, vormde zich duizenden jaren lang een machtig rijk. Ook hier zorgde de steeds overstromende rivieren voor een vruchtbare bodem en dus voor een continue stroom aan voedsel. Van hun kunst bleef minder bewaard. Net als Nederland, ook een overstromingsgebied, beschikten zij niet over harde gesteentes zoals graniet. Zij maakten hun kunstvoorwerpen vooral van gedroogde klei en baksteen met als gevolg dat deze kunstvoorwerpen de tand des tijds veel moeilijker doorstonden. Bovendien was hun religie minder gericht op de eeuwigheid. Natuurlijk konden zij wel over albast en andere natuurstenen beschikken die zij uit andere gebieden haalden, maar hierop beeldden zij vooral hun heldhaftige veldtochten en oorlogstaferelen af. Taferelen die hun overwinningen en kennis van hun militaire macht voor het nageslacht moesten bewaren. Met name de Assyriërs hebben dergelijke stenen reliëfs voor de eeuwigheid nagelaten. Tegenwoordig zien deze kunstvoorwerpen er wat betreft kleur eentonig uit, maar vroeger waren al deze kunstuitingen rijk beschilderd. In combinatie met de levendige voorstellingen waren het ongetwijfeld imponerende kunstvoorwerpen. 

De Sumeriërs in Mesopotamië

Het waren echter de Sumeriërs die in dit gebied als eersten, in de periode 4000 tot 3000 voor Chr., kunstvoorwerpen vervaardigden. Zij spraken een onbekende taal en woonden in nederzettingen in een land dat zij Sumer noemden, gelegen in het gebied rondom de samenvloeiing van de rivieren de Eufraat en de Tigris. Historici hebben geen idee waar ze oorspronkelijk vandaan kwamen. Toch gebruikten zij al een numeriek stelsel en communiceerden ze als eersten door middel van een spijkerschrift op kleitabletten. Beroemd is het 4000 jaar oude Gilgamesj-epos waarin verhaald wordt over de heldendaden van de historische koning van de Sumerische stadstaat Uruk en halfgod Gilgamesj die ergens tussen 2900 en 2350 voor Chr. leefde in het tweestromenland.
De Sumeriërs vervaardigden maskers, vruchtbaarheidsbeeldjes, stenen beeltenissen, maar ook harpen, ingelegd met goud en de azuurblauwe halfedelsteen lapis lazuli.

Beeldje van Gudea uit Mesopetanie
Afbeelding: Beeldje van Gudea, gemaakt van het stollingsgesteente dioriet, uit 2090 voor Chr. (het huidige Irak) in Mesopotamië. Gudea was de koning van de Sumerische stad Lagash. Op het onderste deel van zijn mantel staan teksten in spijkerschrift. Er zijn in totaal ongeveer twintig beeltenissen van hem gevonden. 
Locatie: Dit beeldje van Gudea staat in het Metropolitan Museum of Art, gelegen aan de oostzijde van Central Park in Manhattan in New York (VS).

Zij bouwden ook ziggoerats, tempels op verhogingen die de vorm hadden van een piramide. Deze ziggoerats staken hoog boven hun omgeving uit en leken wel wat op de Egyptische piramides. Een bekende ziggoerat is de Toren van Babel die in de Bijbel wordt genoemd. De resten van de ziggoerat van koning Ur-Nammu uit 2100 voor Chr. kunt u nog bezichtigen in de archeologische zone van Ur in het zuidoosten van Irak.

De ziggoerat van Ur-Nammu uit 2100 voor Chr. uit Ur, een stad in Sumer, gelegen in het huidige zuidoosten van Irak. Van deze ziggoerat is alleen het onderste gedeelte bewaard gebleven. De twee delen er boven zijn in de loop der eeuwen verdwenen. Locatie: De ziggoerat van Ur-Nammu maakt deel uit van de archeologische zone van Ur. Het ligt ten zuiden van het huidige Nasiriya, gelegen aan de benedenloop van de rivier de Eufraat.
Afbeelding: De ziggoerat van Ur-Nammu uit 2100 voor Chr. uit Ur, een stad in Sumer, gelegen in het huidige zuidoosten van Irak. Van deze ziggoerat is alleen het onderste gedeelte bewaard gebleven. De twee delen er boven zijn in de loop der eeuwen verdwenen. 
Locatie: De ziggoerat van Ur-Nammu maakt deel uit van de archeologische zone van Ur. Het ligt ten zuiden van het huidige Nasiriya, gelegen aan de benedenloop van de rivier de Eufraat.

Vanaf ongeveer 1792 voor Chr. werd Hammurabi koning van Babylon en daarmee het belangrijkste rijk in Mesopotamië. Daarna was het weer gedaan met de macht van Babylon. Totdat de eerder genoemde oorlogszuchtige Assyriërs rond 1350 voor Chr. aan de macht kwamen. 

De Assyriërs in Mesopotamië

In het noordelijke deel van het tweestromenland  lag de stadstaat Assoer, terwijl Semen in het zuidelijke deel van Mesopotamië lag. Geen wonder dat de Assyriërs sterk waren beïnvloed door de Sumeriërs. Vanaf 1350 voor Chr. tot 612 voor Chr. waren het de Assyriërs die het in Mesopotamië voor het zeggen hadden, en niet alleen daar. Dankzij hun veroveringstochten strekte hun macht zich uit van Egypte tot in Armenië. De maatschappij waarin zij leefden was dan ook op militaire leest geschoold. De koningen woonden in rijk versierde paleizen, beschermd door hoge muren en kasteeltorens. De resten van het paleis van Sargon II kwamen tijdens archeologische opgravingen naar boven en gaven een goed beeld van een Assyrisch paleis en de daarbij horende kunst.

De kunst van het paardrijden - Assurbanipal (Sardanapalus), koning van Assyrië van 668 tot 626 voor Chr..

Afbeelding: De kunst van het paardrijden. Op het reliëf staat een afbeelding van Assurbanipal (Sardanapalus) te paard met een pijl en boog in de aanslag. Hij was koning van Assyrië in de periode 668 tot 626 voor Chr.. De afbeelding is een goed voorbeeld van Assyrische kunst, die vooral tot doel had om de militaire macht en de kracht van de heerser te onderschrijven. In dit geval is de koning op jacht op wilde ezels. Hij was de laatste in een rij van 30 opeenvolgende Assyrische koningen. Er is veel informatie over hem bewaard gebleven, omdat hij tijdens zijn regeerperiode een bibliotheek begon in Nineveh. Deze bibliotheek is deels bewaard gebleven. 
Locatie: Dit albasten reliëf kunt u bezichtigen in het Britisch Museum in de Great Russell Street in de Engelse hoofdstad Londen.

Opmerkelijk zijn de ontroerende beelden van de leeuwenjacht waarbij de koning met pijl en boog op jacht gaat naar leeuwen. Dit klinkt wat moediger, dan het in werkelijkheid was. De dieren leefden in gevangenschap en werden speciaal voor de koninklijke leeuwenjacht losgelaten in een afgebakend gebied. 

Een gevleugelde stier, uit de 8ste eeuw voor Chr.,  uit het paleis van koning Sargon II in Assyrie.
Afbeelding: Een gevleugelde stier met een menselijke kop. Dit bas-reliëf bevond zich in de muur naast de deur van het paleis van koning Sargon II in Dur Sharrukin in Assyrië.
Locatie: Deze gevleugelde stier is gevonden in het paleis van Sargon II in Dur Sharrukin, de toenmalige hoofdstad van Assyrië. De resten van dit paleis liggen nu in de omgeving van de stad Khorsabad in Irak. Daarna is dit kunstwerk verplaatst naar het Louvre Museum, gelegen in het 1ste arrondissement in Parijs, net ten noorden van de rivier de Seine. 

Grote afbeelding: Een oud-Egyptisch grafbeeldje van de stralende zonnegod Ra, ook wel Re genoemd, een van de belangrijkste goden in de Egyptische mythologie. Hij was de schepper die zich van de aarde had teruggetrokken. Als zonnegod voer hij dagelijks in zijn boot naar de hemel, waarna hij in het westen stierf. Tijdens de nachtelijke uren kwam hij weer tot leven in de onderwereld, waarna hij weer opkwam in het oosten. Een oneindige cyclus. 
Locatie: Dit grafbeeldje van de zonnekoning Ra maakt deel uit van de collectie van de Gooise Galerie. ©Ronnie Rokebrand.

Delen:

Facebook
Twitter
Pinterest
LinkedIn

Inhoudsopgave

Copyright © 2022. All Rights Reserved

error: Content is protected !!

Deze website maakt gebruik van cookies om ervoor te zorgen dat u de beste ervaring op onze website krijgt.