Beschrijving
Eugene Girardet – Titel: De Sfinx in Egypte
Eugène Alexis Girardet werd op 31 mei 1853 in Parijs geboren in een Zwitserse Hugenotenfamilie wiens levensonderhoud lange tijd was gebaseerd op graveren, lithografie en schilderen. Zijn vader was de bekende graveur Paul Girardet. Zijn broers en zussen, Jules, Léon, Paul Armand, Théodore en Julia Antonine, werden zonder uitzondering kunstenaar. Ook zijn ooms en neven, evenals enkele eerdere generaties Girardets, hielden zich bezig met de schilderkunst en de kunst van het vervaardigen van prenten. Geen wonder dat ook Eugène zich al op jonge leeftijd ontpopte als kunstenaar. Hij verkocht zijn eerste schilderij al in 1870, slechts 17 jaar oud.
Het oriëntalisme en Eugene Girardet
Bij zijn opleiding speelde zijn vader een initiërende rol; hij gaf hem de eerste lessen in de schilderkunst, zoals in de familietraditie gebruikelijk was. Eugène Girardet nam later lessen op de Ecole des Beaux-Arts onder leiding van Jean-Léon Gérôme, wiens schilderijen van Midden-Oosterse taferelen veel indruk op hem maakten en van beslissende invloed zouden zijn op zijn interesses en verdere ontwikkeling als kunstschilder. In de voetsporen van zijn leraar maakte Girardet in 1874 zijn eerste buitenlandse reis naar Spanje en Marokko. Hij was onder de indruk van deze nieuwe culturen, wat resulteerde in een aantal realistische schilderijen. Hij schilderde gewone mensen in hun dagelijkse bezigheden, waarbij de kleuren wit, bruin en mat goud domineerden. Bekend uit deze periodes zijn de schilderijen van koffiehuizen, waarbij hij soms het interieur en soms het terrasje bij de deur als onderwerp van zijn compositie koos. Niet veel later verrijkte Girardet zijn palet met de diepere kleuren, blauw, groen en rood die hij in de markten van de soeks tegenkwam. Hoewel hij deze kleuren vooral gebruikte om accenten te leggen in zijn kunstwerken.
De aquarel De Sfinx in Egypte
De door ons ontdekte aquarel `De Sfinx in Egypte’ (Le Sphinx en Egypte) uit 1898 is daar een prachtig voorbeeld van: op de achtergrond zie je de typische variaties van zandkleuren die zo gewoon zijn in Noord-Afrika, terwijl de nomaden op de voorgrond onmiddellijk de aandacht trekken door het bijzondere gebruik van de kleuren blauw, donkergrijs en een tipje rood in de kleding van de man op de ezel. De voeten van de personen die wandelen verdwijnen in het stof, waardoor ze als het ware één worden met hun omgeving. Zij maken daardoor niet alleen deel uit van hun omgeving, maar schildertechnisch ook van de compositie. De schilder laat hiermee zien dat de mens niet anders is als de hem en haar omringende aarde, maar dat `de mens aarde is’ en slechts een deel vormt van het geheel. Er ontstaat een band tussen de afgebeelde nomaden en het omringende landschap. Deze aquarel toonde ook aan dat Eugène Girardet langzaam het realisme verliet en het impressionisme, dat in die tijd snel in populariteit toenam, steeds meer invloed op hem kreeg. Zover als wij kunnen nagaan is dit een van de beste aquarellen die hij tijdens zijn werkzame leven heeft gemaakt. De treffende weergaven van een nomadenfamile voor de Egyptische piramides en de Sfinx van Gizeh is zeer bijzonder. Ook de historische waarde is groot. Op deze aquarel zie je de Sfinx van Gizeh nog in een niet-gerestaureerde versie met een gat in het rechteroor, een gat dat volgens mij alleen nog te zien is op een bekend schilderij van Jean-Léon Gérôme uit 1867/1868 waarop hij Napoleon Bonaparte schilderde die voor de Sfinx van Gizeh staat.
Zijn tijd in Bou-Saada
In 1877 reisde Eugène Girardet naar Algerije en Tunesië. In deze periode zocht hij in zijn werk nog naar romantische invloeden, zoals afbeeldingen van kamelen tegen de achtergrond van een oasis met wuivende palmbomen. Dit veranderde echter toen hij, rondom de Sahara oases Al Kantarra en Bou-Saada, de Franse kunstschilder Etienne Dinet ontmoette die jaarlijks zes maanden in Bou-Saada woonde. Etienne Dinet was een sleutelfiguur in de geschiedenis van het Franse oriëntalisme, deels omdat hij de verre uithoeken van het Sahara-landschap verkende en schilderde, en deels omdat hij zich tot de islam bekeerde. Dankzij hem raakte Girardet steeds meer geïnteresseerd in de etnografische achtergronden van zijn onderwerpen, waarbij hij steeds nauwkeuriger vastlegde wat hij zag. Dit was geen sentimenteel beeld, maar ook geen precieze antropologische illustratie; in plaats daarvan vormde het een vrijstaande weergave van de dagelijkse bedrijvigheid van de Arabische samenleving, geschilderd in een losse naturalistische stijl. Hij ging op zoek naar niet-westerse culturen die nog niet aangetast waren door het Europese kolonialisme, wat voor een deel vergelijkbaar was met dat wat zoveel schilders naar bijvoorbeeld Bretagne lokte op zoek naar een deel van Frankrijk dat niet was overspoeld met de invloeden uit de Franse hoofdstad Parijs. Hij voelde zich vooral aangetrokken tot Algerije, dat hij in totaal acht keer bezocht.
De Société des Peintres Orientalistes Français en de Parijse Salon
Terug in Parijs vormden Eugène Girardet en enkele andere kunstenaars een nieuwe kunstenaarskring genaamd de Société des Peintres Orientalistes Français (Vereniging van Franse Oriëntalistische Schilders) voor kunstenaars die zich specialiseerden in de oriëntaalse schilderkunst, waaronder de eerder genoemde Etienne Dinet, maar ook kunstschilders als Benjamin-Constant, Paul Leroy, Arthur Chassériau en Jean-Léon Gérôme. Voorzitter werd Léonce Bénédite, de curator van het Musée du Luxembourg. Deze schilders stelden onder meer hun werken gezamenlijk ten toon. Van 1878 tot 1880 werden de schilderijen van Eugène Girardet ook tentoongesteld in de zogenoemde Parijse Salon. De Parijse Salon was een grote kunsttentoonstelling, die regelmatig in Parijs plaatsvond. De `Salon de Paris’ was met name in de 19e eeuw van groot belang voor de kunst. Vanaf 1890 was hij tevens lid van de Société Nationale des Beaux-Arts waar hij met veel succes zijn werken verkocht. Verder vond men zijn schilderijen in galeries in Londen, Genève, München en Berlijn.
De reizen van Eugene Girardet naar Egypte en Palestina
In 1898 bezocht hij Egypte en Palestina en schilderde hij veel werken die het leven van woestijnnomaden uitbeelden. In tegenstelling tot andere oriëntalisten maakte hij geen haremscènes, die populair waren bij de galeries, maar concentreerde hij zich wederom op het gewone leven van de nomaden. Bijzonder zijn de schilderijen en aquarellen die hij in dit jaar maakte in en rondom Cairo en Jeruzalem. Zijn meesterschap zie je in de manier waarop hij op zijn schilderwerken met het licht speelt; het alles overheersende en sprankelende licht met al zijn schakeringen en de bijhorende schaduwen die zo kenmerkend zijn voor Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Na zijn terugkeer in Frankrijk werd hij leraar aan de Académie Julian.
Exposities van zijn werk
Tijdens de Exposition Universelle van 1900 mocht hij zijn werk tentoonstellen voor de rest van de wereld. De Exposition Universelle was een wereldtentoonstelling die van half april tot half november 1900 werd gehouden in de Franse hoofdstad Parijs. Hij won hier met zijn schilderijen een gouden medaille. In 1906 werd zijn werk opgenomen in de koloniale tentoonstelling in Marseille. Ook exposeerde hij zijn werken in het Glaspalast in München. Eugène Girardet stierf op 31 oktober 1907 op 54-jarige leeftijd in Parijs. In 2015 was er een speciale tentoonstelling van de werken van Eugène Alexis Girardet, geheten `ReOrientations: Defying and Defining 19th Century French Images of the Arab World’. Het was te zien in het I.D.E.A. Space of Colorado College. De tentoonstelling onderzocht de verschillende manieren waarop beschavingen in het Midden-Oosten historisch werden afgebeeld en hoe hedendaagse kunstenaars zich deze afbeeldingen toe-eigenden of juist verstoorden. De tentoonstelling `ReOrientations’ omvatte negen meesterwerken uit de collectie van het Dahesh Museum of Art in New York, waaronder schilderijen van Eugène Alexis Girardet (1853-1907) en kunstwerken van de kunstschilders Alphonse-Étienne Dinet (1861-1929), Jean Raymond Hippolyte Lazerges (1817-1887), Émile-Jean-Horace Vernet ( 1789-1863), Alexandre-Marie Colin, (1798-1873), Eugène Fromentin (1820-1876) en Charles-Théodore Frère (1814-1888).
`De collectie oriëntalistische werken in het Dahesh Museum of Art blijft een hulpmiddel voor wereldberoemde instellingen die proberen om dit vitale en belangrijke kunsttijdperk te begrijpen.‘ sprak J. David Farmer, de tentoonstellingsdirecteur van het Dahesh Museum of Art in New York. `Het is fascinerend om te zien hoe deze traditie wordt geïnterpreteerd voor een modern publiek in een eigentijds idioom.’
Hoewel Girardet vooral bekend is om zijn oriëntalistische taferelen uit het dagelijks leven en woestijngezichten, schilderde hij ook landschappen in de Franse landstreken Normandië en Calvados.
De schilderijen van Eugene Girardet in musea
De schilderijen van Eugène Alexis Girardet worden tegenwoordig onder meer bewaard en tentoongesteld in het Musée d’Orsay in Parijs, in het Musée des Beaux-Arts in Nantes, in het Dahesh Museum of Art in New York, in het Musée du Luxembourg in Parijs, in het Kunstmuseum in Basel, in het Musée des Beaux-Arts in Algiers, in het Fine Arts Museums of San Francisco, in het Musée d’art et d’histoire in het Zwitserse Geneve, in het Musée des Beaux-Arts in La Rochelle en in het Musée des Beaux-Arts in Troyes. Onze aquarel `De Sfinx in Egypte’ (Le Sphinx en Egypte) is ingelijst en linksonder op het kunstwerk met de hand gesigneerd.
