Beschrijving
Ogata Gekko (1859-1920) – Titel: Tuinchrysanten
Soms kom je in de kunstwereld iets tegen dat je direct opvalt. Ik ben als auteur van het Reishandboek Japan veel in het land van de rijzende zon geweest en ken het land goed. Natuurlijk viel me op deze houtsnede de lieftallig afgebeelde vrouwen op in een tuin die naar de bloemen kijken. Als je echter goed kijkt, dan zie je dat de bloemen chrysanten zijn en dat maakt de betekenis van deze prent bijzonder. Twee geisha’s die chrysantenbloemen in de tuin bekijken. Als je het woord chrysant vertaald uit het latijn, dan krijg je de zinsnede `bloem van goud’. De chrysant staat in hoog aanzien in Japan en is het nationale symbool van het land. Het zegel van de keizer is al eeuwenlang een gestileerde chrysant. Bovendien is de Japanse ridderorde vernoemd naar deze bijzondere bloem: de Chrysanthemumorde. Maar dat is het niet alleen: de twee vrouwen zijn geisha’s. Geisha’s zorgen er in essentie voor dat een samenzijn harmonieus verloopt. Bovendien is de Japanse tuin van oorsprong de tuin die in de toenmalige Japanse hoofdstad Nara diende om de keizer te vermaken en te ontspannen. De Japanse lantaarn, die op de afbeelding is aangebracht, staat symbool voor het pad naar het boeddhisme en uiteindelijk de verlichting. Deze prent is dus niet alleen een afbeelding van twee vrouwen in een Japanse tuin die naar chrysanten kijken, maar is tevens een afbeelding die symbool staat voor de harmonieuze manier waarop Japanners omgaan met de keizer en het keizerrijk. In dit harmonieuze samenleven vindt de Japanner zijn of haar hoogste geluk. Bijzonder zijn ook de voor Ogata Gekko kenmerkende zachte en subtiele kleurovergangen, zijn stijl schuurt daarmee dicht aan tegen de schilderkunst. Zijn prenten worden dan ook met een nieuwe stroming geassocieerd, de zogenoemde nieuwe brokaatprenten ofwel de Shin nishikie.
Ogata Gekko werd in 1859 geboren als Nakagami Shōnosuke in de hoofdstad Edo, het huidige Tokyo. Hij ging in zijn onderhoud voorzien als werknemer in een lantaarnwinkel. Al snel ontwikkelde hij zich als autodidact in de schilderkunst, nadat hij met succes onder meer porselein had beschilderd. Omstreeks 1881 nam hij de naam Ogata aan op aandringen van een afstammeling van de schilder Ogata Kōrin. Het was in die tijd gebruikelijk dat kunstenaars een kunstenaarsnaam aannamen. In korte tijd werd hij een bekend schilder en ontwerper van ukiyo-e houtsneden. Hij won veel prijzen en hij was de eerste Japanse kunstenaar die ook internationaal bekendheid verwierf, mede dankzij zijn schildertechnische vaardigheden. Onder zijn volgelingen en leerlingen waren de 20ste-eeuwse prentenmaker Yamamura Kōka en Kogyo Tsukioka, de geadopteerde zoon van Yoshitoshi. Hij was een van de oprichters van de Japan Youth Painting Associatio. Tijdens zijn kunstenaarschap nam hij deel aan tal van tentoonstellingen en won hij vele prijzen, onder meer op de World’s Columbian Exposition in Chicago (1893), op de wereldtentoonstelling in Parijs (1900), op de Louisiana Purchase Exposition (1904) met zijn beroemde `Honderd uitzichten op de berg Fuji’ en op de Japans-Britse tentoonstelling in Londen (1910). Ook de Japanse keizerlijke familie schafte veel van zijn werk aan. Gekko was één van de kunstenaars wiens kunstwerken de Japanse bevolking informeerden over de eerste Chinees-Japanse oorlog (1894-1895). Vlak voor zijn dood, op 1 oktober 1920 op 61-jarige leeftijd in Tokyo, kreeg Gekko de titel grand old men van de Japanse Ukiyo-e prentkunst.
Deze originele houtsnede uit 1891 (gedateerd op de linkerrand: Meiji 24, 1891) van Ogata Gekko (1859-1920) is afgedrukt op papier en maakt deel uit van de serie `Verzameling van vrouwengebruiken’ (Fujin fūzoku zukushi). Het draagt de titel ` Tuinchrysanten’(Teizen no kiku). Het is gesigneerd met de naam Gekko en draagt het zegel van de uitgever Matsuki Heikichi. Van 5 juni tot en met 5 september 2021 was er in het Sieboldhuis, het Japan Museum in Delft, de tentoonstelling `Ogata Gekkō en zijn tijdgenoten’. Het was de eerste grote tentoonstelling buiten Japan van het werk van deze zeer veelzijdige kunstenaar die na zijn overlijden werd georganiseerd.
